του Σάββα Αλεξόγλου-Ψυχαναλυτή-Υπ. βουλευτή ΔΗΜ.ΑΡ Α'ΠΕΙΡΑΙΑ
H δραματική αυτοκτονία του συμπολίτη
μας φέρνει στο προσκήνιο με εκκωφαντικό τρόπο την αυτοκαταστροφική οικονομική
πολιτική, που ασκείτε τα τελευταία χρόνια με ισοπεδωτικό και κοινωνικά άδικο
τρόπο σχεδόν σε όλη την Ευρώπη με αιχμή του δόρατος την Ελλάδα Το
παγκοσμιοποιημένο μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης βρίσκεται σήμερα σε κρίση
υπονομεύοντας τους πυλώνες της ανθρώπινης ύπαρξης, που είναι το περιβάλλον με
την ευρύτερη έννοια του όρου και κυρίως την εργασία ως έλλογη βιολογική
ανθρώπινη
δραστηριότητα.
Από ένα περιβάλλον κοινωνικής και εργασιακής ασφάλειας, που αντιστοιχούσε στο
βιομηχανικό μοντέλο παραγωγής και στο κράτος πρόνοιας, έχουμε
περάσει σε
ένα μεταβιομηχανικό μοντέλο στις κοινωνίες του ρίσκου και της διακινδύνευσης,
όπως χαρακτηριστικά
αναφέρει ο Γερμανός κοινωνιολόγος Ουλριχ Μπελ όπου η
ψυχοσωματική αποδιοργάνωση είναι πανταχού παρούσα από τον εργασιακό χώρο όπου
κυριαρχεί η flexicurity, ο ανταγωνισμός, η επισφάλεια και η ανεργία ως τον χώρο
των διαπροσωπικών σχέσεων, που είναι κι αυτές ρευστές, διάχυτες, προσωρινές και
αβέβαιες με αποτέλεσμα τη σταδιακή αποδιάρθρωση της οικογένειας και της
συλλογικότητας Η αποδυνάμωση της Δημοκρατίας και της κοινωνίας στη βάση των
παραπάνω γεννάει μια ευρύτατη παθογένεια. Η έξαρση των ψυχοσωματικών ασθενειών,
των ναρκωτικών, της κατάθλιψης, της βίας και της ανομίας είναι τα παράγωγα
συμπτώματα της. Υπ αυτήν την έννοια η κρίση που περιγράφετε απλά ως οικονομική
δεν είναι παρά μια σκόπιμη υπεκφυγή της κυρίαρχης ιδεολογικής οπτικής, που
βλέπει τα θύματα αυτής της κοινωνικής παθογένειας ως παράπλευρες απώλειες.της
ανάπτυξης Στον καπιταλισμό, η ψυχική υγεία είναι άμεσα συναρτημένη με τους
περιοδικούς κύκλους ύφεσης και ανάπτυξης της οικονομίας. Όλες οι
επιδημιολογικές έρευνες, που έχουν ξεκινήσει από την δεκαετία του εβδομήντα,
έρχονται να επιβεβαιώσουν το παραπάνω συμπέρασμα. Όλες οι θεωρίες για την
ασθένειά παραβλέπουν, παρακάμπτουν ή υποτιμούν την πρωτογενή κοινωνική εστία
της ασθένειας δηλαδή τις καπιταλιστικές σχέσεις εργασίας. Οι δομικές αλλαγές
στην διαδικασία παραγωγής και η υποκατάσταση της χειρωνακτικής από την
πνευματική εργασία, η εξατομικευμένη απόδοση και ο ανταγωνισμός -αυτός ο αέναος
πόλεμος όπου δεν υπάρχουν αιχμάλωτοι μιας και όποιος πέφτει πεθαίνει- έχει σαν
αποτέλεσμα τον διαχωρισμό των εργαζομένων ανάμεσα στους κερδισμένους, που
ανταποκρίνονται και μεγιστοποιούν ευκαιρίες και ταυτίζονται με τα συμφέροντα
της εργοδοσίας όντας ιδιαίτερα ανταγωνιστικοί υιοθετώντας μια ατομικιστική
συμπεριφορά και την αντίληψη, ότι μια κοινωνική τάξη πρέπει να κυριαρχεί πάνω
στην άλλη και τους χαμένους που νοιώθουν απαξιωμένοι αδικημένοι και αδύναμοι να
ανταποκριθούν στις εργασιακές συνθήκες που τους επιβάλλονται.στρεφομενοι
ενάντια στον μετανάστη τον διαφορετικό τον άλλον Και οι δύο κατηγορίες έλκονται
από τον ακροδεξιό λόγο, όπως αποδεικνύεται σύμφωνα με έρευνα της Κομισιόν
27-4-2004 σε 7 κοινοτικές χώρες. Η ασθένεια είναι το σύμπτωμα μιας σύγκρουσης
ανάμεσα στο άτομο και την κοινωνία που μπορεί να εκφραστεί σωματικά, ψυχολογικά
και ψυχοσωματικά. Ο Γάλλος ιστορικός Μαρκ Φερω στο βιβλίο του « οι άρρωστες
κοινωνίες της Προόδου» επισημαίνει την προσπάθεια από τον εργαζόμενο να μην
θέλει να αισθάνεται ασθενής ακόμα κι αν είναι από τον φόβο να θεωρηθεί μη
αποδοτικός και ακατάλληλος. Η διαρκής απειλή ανεργίας εκδηλώνεται σαν
δυσλειτουργία του νευροφυτικού συστήματος. Με την εκδήλωση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων,
που οι συνέπειές τους είναι πολύ πιο έντονες στις ευάλωτες προς ανεργία
κοινωνικές κατηγορίες(Νέοι, γυναίκες και μέσης ηλικίας άτομα). Διαταραχές στον
ύπνο, πονοκέφαλοι, γαστρεντερολογικά, δερματολογικά, μυοσκελετικα προβλήματα,
αγχώδεις διαταραχές και κυρίως η κατάθλιψη, που σύμφωνα με τον παγκόσμιο
οργανισμό υγείας[ Π.Ο.Υ] το 2020 θα αποτελεί τη δεύτερη ως προς την νοσηρότητα
της ασθένεια και τον βασικό παράγοντα ψυχοκοινωνικών δυσλειτουργιών διεθνώς.
Σύμφωνα με δύο πανελλαδικές διατμηματικές μελέτες με τίτλο «άγχος, κατάθλιψη
και η οικονομική δυσχέρεια στον ελληνικό πληθυσμό το 2009 και το 2011» που
πραγματοποίησε το ερευνητικό πανεπιστημιακό Ινστιτούτο ψυχικής υγιεινής μεταξύ
άλλων υπογραμμίζεται ότι το 20,9% των ατόμων, που αντιμετωπίζει υψηλή
οικονομική δυσχέρεια πλήρει τα διαγνωστικά κριτήρια του μείζονος καταθλιπτικού
επεισοδίου κάτι που ισχύει μόνο για το 6,2% των ατόμων που αντιμετωπίζουν
χαμηλή οικονομική δυσχέρεια. Βρετανοί επιστήμονες σε έρευνα με τίτλο «
Επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην υγεία οιωνεί μιας ελληνικής τραγωδίας» η
οποία δημοσιεύτηκε στις 10-10-11στην έγκυρη ιατρική επιθεώρηση THE LANCET
υπογραμμίζουν τις δραματικές επιπτώσεις που έχει η οικονομική κρίση στην Ελλάδα
στη σωματική και ψυχική υγεία των Ελλήνων πολιτών, ραγδαία αύξηση των
αυτοκτονιών, των κρουσμάτων AIDS και της χρήσης ηρωίνης. Ο άνεργος βιώνει ένα
πλήγμα στο ΕΓΩ του στο βαθμό που η εργασία είναι όχι απλά μέσο επιβίωσης αλλά
και μια οντολογική αναγκαιότητα. Ο άνθρωπος επενδύει στην εργασία, την ψυχική
και σωματική του βιολογική ενέργεια στη βάση της οποίας δομείται η ταυτότητά
του και η κοινωνική του θέση. Η βιολογική ενέργεια που δεν μπορεί να επενδυθεί
στην εργασία στρέφεται ενάντια στον εαυτό είτε με τη μορφή μιας
αυτοκαταστροφικότητος που κορυφαία εκδήλωση της είναι η αυτοκτονία –οι ομαδικές
αυτοκτονίες εργαζομένων στην France Telecom και στα εργοστάσια της Foxconn που
δουλεύουν για λογαριασμό της Apple, το επιβεβαιώνουν- είτε σε μια απόσυρση από
την ζωή και την κοινωνική δράση, σε έναν παθητικό αυτοεγκλεισμο που ενισχύει
την απολίτικη -αντιπολιτική στάση και συμπεριφορά. Έτσι όσο ο εργαζόμενος δεν
αντιδρά ενεργητικά στις διαρκώς επιδεινούμενες εργασιακές - κοινωνικές
συνθήκες, αντιδρά αντί για αυτόν η ψυχή του και το σώμα του. Ένας εργασιακός
μεσαίωνας σε κάθε περίπτωση που μετατρέπει το εργασιακό άγχος σε εργασιακή
οδύνη. Το ψυχοσωματικό σύμπτωμα αποτελεί μια ασυνείδητη παθητική μορφή
διαμαρτυρίας απέναντι στις υπάρχουσες σχέσεις εκμετάλλευσης, καταπίεσης στην
οικογένειά, στην εργασία, στην παραγωγή και την κατανάλωση, την οποίαν
αναλαμβάνει ως ασθένεια να αξιοποιήσει κερδίζοντας η ιατροφαρμακευτική
βιομηχανία, δικαιώνοντας τον Μαρξ που έγραφε ότι ο καπιταλιστής θα σου πουλήσει
ακόμα και το σκοινί με το οποίο θα κρεμαστείς. Έτσι η κοινωνική καταστολή λειτουργεί
σε αγαστή συνεργασία με την ψυχική καταστολή. Σύμφωνα με στοιχεία πριν την
οικονομική κρίση: 400.000 άτομα έπαιρναν αντικαταθλιπτικά, 400% αύξηση σε μια
δεκαετία με 144.000.000 χάπια να καταναλώνονται τον χρόνο στην Ελλάδα1. «Ζούμε
σε ένα άτιμο κόσμο», γράφει ο νομπελίστας Πορτογάλος συγγραφέας Ζοζέ Σαραμάγκου
«για τον οποίον ευθυνόμαστε κι εμείς που επιτρέπουμε να συμβαίνουν όλα αυτά».
Είναι χρέος και της Αριστεράς αυτή η ασυνείδητη παθητική μορφή διαμαρτυρίας να
γίνει συνειδητή ενεργητική στάση τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο
απέναντι σε μια άρρωστη κοινωνική πραγματικότητα.
